Αναζητώντας νέες πολιτικές που στη πράξη θα υποστηρίζουν την πραγματική, τη στέρεα ένταξη στο κοινωνικό παιχνίδι των αποκλεισμένων ως σήμερα κοινωνικών ομάδων και προσώπων, σε αντίθεση με τις υφιστάμενες που διαρκώς ανατροφοδοτούν και διαιωνίζουν τον αποκλεισμό, καταγράφουμε κάποιες σκέψεις.

Οι πολιτικές ορίζουν στόχους, η επίτευξη των οποίων εξαρτάται από τις απαντήσεις που δίνουν σε διλήμματα που η ίδια η ζωή διαρκώς αναδύει.

Ο κοινός μας στόχος,  πρέπει να είναι ξεκάθαρος: Η ποιότητα ζωής και η κοινωνική ένταξη των Ατόμων με Αναπηρία και εν γένει των εμποδιζόμενων ατόμων.

Πώς επιτυγχάνεται; Ή αλλιώς ποιες είναι οι θεμελιώδεις απαντήσεις στα κρίσιμα διλήμματα που η ζωή αναδύει ώστε να μπορεί να υπηρετηθεί; Επιτρέψτε μου μέσα από την χρόνια εμπειρία μου, να σας παραθέσω κάποιες βασικές σκέψεις.

Ορθά-κοφτά: Με παντελώς απούσα την δημόσια πολιτική, δηλαδή αν δεν υπήρχε ένα αξιόπιστο  Εθνικό Κέντρο Αποκατάστασης, ένα επίδομα και -για όσους κατάφεραν να εργαστούν- μια αξιοπρεπή σύνταξή,  δεν θα μπορέσει ένας Α.με.Α.  στο ελάχιστο,  να προσεγγιστεί το επίπεδο διαβίωσης ενός “μέσου” άνθρωπου.

Χωρίς τις ευκαιρίες ανάπτυξης της ατομικής πρωτοβουλίας μου, παράλληλα, δεν θα υπάρξει ποτέ η δυνατότητα να διεκδικηθεί μια ακόμα καλύτερη ζωή.

Εξηγούμαι μέσω της διατύπωσης κάποιων ερωτημάτων ρητορικού χαρακτήρα:

Αντί να αναρωτιόμαστε πόσο π.χ. στοιχίζει η κατασκευή ενός διαδρόμου κίνησης τυφλών δεν είναι πιο δημιουργικό να αναρωτιόμαστε τι πράγματι συνεπάγεται η παντελής αδυναμία του τυφλού πολίτη να την χρησιμοποιήσει επειδή η πορεία του διακόπτεται από ένα περίπτερο, μια πινακίδα ή κάποιο άλλο εμπόδιο ελέω της απροθυμίας του κράτους να προστατεύσει την επένδυσή του;

Είναι μα την αλήθεια τόσο δύσκολο, κατόπιν, να αναρωτηθούμε πώς αυτή η εικόνα – ενδεικτική της απροθυμίας ή και αδιαφορίας του κράτους – προσλαμβάνεται από τον πολίτη χωρίς αναπηρία και πόσο αυτή η πρόσληψη συνδέεται π.χ. με την κατάληψη των ραμπών ή των αναπηρικών θέσεων στάθμευσης; 

Πώς, ακολούθως, όλες αυτές οι προσλήψεις εικόνων – αρχή των οποίων είναι η απροθυμία του κράτους να προστατεύσει τις συναφείς επενδύσεις του, ωσάν να μη τις πιστεύει – αναπαράγονται από τα ΜΜΕ παγιώνοντας την άκρως οπισθοδρομική αντίληψη που θέλει τον πολίτη με αναπηρία δεύτερης κατηγορίας πολίτη, εξαρτημένο από την προθυμία (βλέπε φιλανθρωπία) όλων των “άλλων” να του επιτρέψουν (ή όχι) να έχει πρόσβαση σε όσα θα έπρεπε θεωρητικά να λογίζονται ως αυτονόητα;

Ιδού το πρώτο δίλημμα λοιπόν, η απάντηση στο οποίο καθορίζει το αν οι στόχοι πολιτικής (υπενθυμίζω: ποιότητα ζωής και ισότιμη ευκαιρία κοινωνικής ένταξης των εμποδιζόμενων ατόμων) μπορούν πράγματι να επιτευχθούν ή αν είναι ταμένοι μια ζωή να παραμένουν στόχοι:

Δεν αρκεί η βούληση για τον σχεδιασμό δράσεων και τη δημιουργία υποδομών, χρειάζεται η πρόσθετη βούληση ώστε η προστασία της όλης αυτής επένδυσης να μην επαφίεται γενικώς και αορίστως στον μάλλον παρεξηγημένο σε τούτη τη χώρα ως έννοια “πατριωτισμό των Ελλήνων”.

Πάντα με σημείο αναφοράς της σκέψης μου την έννοια της αναγκαίας “πρόσθετης βούλησης” όπως πριν σας την όρισα, επιτρέψτε μου να σας απασχολήσω και με ένα ακόμα παράδειγμα ενδεικτικό του τι εννοώ αλιευμένο από το πολύ κρίσιμο πεδίο των πολιτικών περί Απασχόλησης.

Βάση συζήτησης οι αδιάψευστοι αριθμοί: Τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι ο χώρος της αναπηρίας βιώνει ποσοστά ανεργίας που προσεγγίζουν και ξεπερνούν το 80%, όταν στον γενικό πληθυσμό τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ανεργία 23%. Τι σημαίνει αυτό; Με μια λέξη: Πρόβλημα. Και, μάλιστα, πολύ σοβαρό. Αναγκαία συνεπαγωγή  τι σημαίνει; Με δυο λέξεις: Ανάγκη λύσης.

Ο υφιστάμενος νόμος 2643 που φέρεται μέρος της λύσης του προβλήματος, αφορά τις προσλήψεις στο Δημόσιο και στον ευρύτερο Δημόσιο τομέα. Πλην όμως, έχοντας σήμερα ως δεδομένο την ισχύ της αρχής 1 προς 5 για προσλήψεις στο Δημόσιο (για κάθε 5 αποχωρήσεις 1 νέα πρόσληψη) δεν μας χρειάζεται παρά ο κοινός νους για να συμπεράνουμε ότι ο αριθμός των αναπήρων που θα προσληφθούν με την μέθοδο της ποσόστωσης – αυτήν προβλέπει ο 2643 – στο δημόσιο, θα είναι πάρα πολύ μικρός.

Υπό την παραπάνω έννοια, ο θεωρητικά ενεργός 2643 είναι πρακτικά ανενεργός ως εργαλείο πολιτικής για την επίλυση του προβλήματος. Το ακριβώς αντίθετο – δείξτε λίγη προσοχή εδώ – ισχύει με έναν άλλο νόμο (ο λόγος για τον 2646 σχετικά με την προστατευμένη εργασία και την κοινωνική οικονομία), ο οποίος μπορεί μεν να είναι ανενεργός σήμερα πλην όμως αν ενεργοποιηθεί (βλέπετε πόσο συγκεκριμένα μπορεί να οριστεί η πρόσθετη βούληση;) μπορεί να αποτελέσει το πιο ενεργό εργαλείο της σχετικής με την απασχόληση των αναπήρων και των ευάλωτων ομάδων πολιτικής.

Σε πολύ γενικές γραμμές: Εργαστήρια που σήμερα υπολειτουργούν λόγω της έντονα κλιμακούμενης τα τελευταία χρόνια αδυναμίας απορρόφησης των προϊόντων τους – μη έχοντας τη δυνατότητα να ανταπεξέλθουν στους μειοδοτικούς διαγωνισμού του δημοσίου που ειδικότερα σε ότι αφορά τη συγκεκριμένη γκάμα προϊόντων τείνουν να επιλέγουν το φθηνότερο και όχι το ποιοτικότερο – και μπορούν αλλά και πρέπει να ενισχυθούν και να αναπτυχθούν.

Πώς; Εδώ η πρόσθετη βούληση οφείλει να συναντηθεί με τη δημιουργική πολιτική σκέψη, το δε αποτέλεσμα αυτής της συνάντησης να είναι το αποτέλεσμα στο οποίο κάθε πραγματική πολιτική του μέλλοντος οφείλει να στοχεύει. Μέσα σε τρεις λέξεις: Προστιθέμενη Κοινωνική Αξία!

Ας της δώσουμε περιεχόμενο. Επιγραμματικά: Προκύπτει αδήριτη η ανάγκη με στόχο την Προστιθέμενη Κοινωνική Αξία  προσεκτικού σχεδιασμού ξεχωριστού πλέον μειοδοτικού διαγωνισμού για προϊόντα των προστατευμένων εργαστηρίων και της Κοινωνικής Οικονομίας. Άραγε υπάρχει δοσμένη διεθνώς τεχνογνωσία και εμπειρία ή θα πρέπει ειδικά επ’ αυτού να “ανακαλύψουμε την φωτιά?”; Προφανώς και υπάρχει, δεν θα μπορούσε να μην υπάρχει, σύνθεση δημιουργική των δοσμένων εμπειριών είναι η πολιτική που παράγει Πρόσθετη Κοινωνική Αξία

Επί του προκειμένου: Εκκινώντας από την υιοθέτηση ξεχωριστού πλέον μειοδοτικού διαγωνισμού για τα προϊόντα των προστατευμένων εργαστηρίων και με παράλληλη στόχευση την ανάπτυξη σε στέρεες βάσης της Κοινωνικής Οικονομίας, η εμπειρία  προστάζει σοβαρό σχεδιασμό επάλληλων μεταβατικών σταδίων με την αξιοποίηση εργαλείων πολιτικής όπως:

* Ολιστική προσέγγιση της αναπηρίας (απ την αρχή της ζωής ως το τέλος της)

* Εκπαίδευση γονέων

* Παρακολούθηση των αναγκών που η αναπηρία επιφέρει και αναπόσπαστη «εξωιδρυματική» οικονομική και παράλληλη στήριξη

* Ενίσχυση της ειδικής αγωγής με εκπαιδευτικούς συμβούλους για τον καθορισμό των εκπαιδευτικών αναγκών

*Δημιουργία και ανάδειξη του θεσμού των επιχειρηματικών συμβούλων για Α.με.Α και εμποδιζόμενων.

*Δημιουργία θυρίδων επιχειρηματικότητας

*Ένταξη των Α.με.Α. και εμποδιζόμενων σε πηγές χρηματοδότησης και εξομάλυνση των διαδικασιών χορήγησής της

*Ενίσχυση της επιχειρηματικής πίστης των Α.με.Α από τα Τραπεζικά Ιδρύματα, με την εγγύηση της Πολιτείας με άτοκα ή με χαμηλότοκα επιχειρηματικά δάνεια για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα

*Ανάπτυξη, διάχυση και, εντέλει, χρηματοδότηση της Ιδέας του επιχειρηματία Α.με.Α.

*Παροχή κινήτρων για τη δημιουργία κοινωνικών επιχειρήσεων και Συνεταιρισμών από Α.με.Α, στα πλαίσια ευρύτερης εκστρατείας ανάδειξης των δυνατοτήτων της κοινωνικής οικονομίας.

*Παροχή κινήτρων  προς τους επιχειρηματίες για πρόσληψη Α.με.Α. και  εμποδιζόμενους.

Πόσο εύκολη ή δύσκολη είναι η αξιοποίηση των πιο πάνω εργαλείων στα πλαίσια ενός πραγματικά δημιουργικού σχεδιασμού πολιτικής που βλέπει προς το μέλλον;  Εξαρτάται από αυτό που ονόμασα “πρόσθετη βούληση”, αυτής απούσας σας εισηγούμαι το “αδύνατον”, αυτής δοσμένης εισηγούμαι το αυτονόητα “εφικτό”. Με ποιόν στόχο;  Την ολιστική προσέγγιση της αναπηρίας (απ την αρχή ως το τέλος της ζωής), τον καθορισμό των πρόσθετων αναγκών που η αναπηρία επιφέρει  και την προστιθέμενη κοινωνική αξία της ένταξης εμποδιζόμενων στο παραγωγικό ιστό.

Τον φερόμενο δηλαδή  ως διαρκή στόχο – λόγο ύπαρξης της πολιτικής. Γιατί η πολιτική μαζί με την επιστήμη, είναι ικανές να αλλάξουν προς το βέλτιστο τη καθημερινότητα των ανθρώπων.

*Ο Σοφοκλής Αλέπης είναι Msc Οικονομολόγος, Υποψήφιος Διδάκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου